фото новости

Шынап-ла, биске төрээн дылывыс эргим. Ооң ачызында бис аравыста чугаалажып, харылзажып, амыдырап турар бис. Тыва дыл өске дылдар ышкаш узун төөгүлүг, эрткен оруктуг. Дыл – чоннуң өртээ турбас эртинези, чоннуң төөгүзүнүң болгаш культуразының үндезини, нацияның демдээ.Төрээн дылын хүндүлеп, үнелээр чорук ук нацияның салым-чолунга сагыш салыышкынның эгези болур. Ынчангаш тыва дыл боду-ла күрүне дылы болуп, (Тыва Республиканың Ундезин Хоойлузу – Конституцияда тыва дыл – күрүне дылы) база бир нацияның бодун, арнын делегей кырынга көргүзүп турар. База ол ышкаш дылдың бо хуннерге чедир эстип чиде бербейн, салгал дамчып чедип келгенинге өөрүвес арга чок.

Ол хунну тургузар дугайында эгелекчи саналды Улустуң чогаалчызы, хүндүлүг шүлүкчү Александр Александрович Даржай киирген. Тываның Улустуң чогаалчызы А. Даржайның төрээн дыл дугайында шүлүү:

Тыва дылым

Сүзүүм болган авайымның сүдү ышкаш,

Суузуннуг, мага-боттан адырылбас,

Тынар агаар, сеткилимниң хөрзүнү бооп,

Тыва дылым, дамыр-ханда тудуш-тур сен.

Кырган-ачам уран-мерген тоолундан

Кыштың узун кежээзинде сени танааш,

Маадырлыг өлбес чоннуң дылы-дыр деп,

Магадааштын, кезээ шагда ынакшаан мен.

Кашпал хемче шурай берген дидим кысты?

Өжээн килең доюлдурар түрлүг ырың

Өшкулерин дозуп чорааш, угбам уруг

Хаяларга чаңгыландыр ырлавыткан.

Ынай бодум ону дыңнааш, төрээн дылым,

Ыым келип, баарым адаа ажыш диген -

Ынчан сенден бир-ле дугаар ынакшылдың

Ыдык чаагай, өндүр арыын билген-дир мен.

Ыржым дүне. Чечектиг шык. Өглер удаан.

Ырак дээрниң сылдыстары көруп турда,

Ынаам кыска сеткилимни ажыдарда,

Ынчан база буянныыңны көрдүм, дылым.

Чоннуң мерген сөзүн дыңнап, номнар номчааш,

Чогум байлааң, эртинелииң билдим, дылым.

Ооң соонда дунелерде уйгум читкен,

Одум чырык, даңны атсы кывар болду.

Өөскүп кыпкан сеткил одун канчаптар мен,

Өртээр эвес, баглаар эвес - хоржок чорду:

Бодум чайгаар демир-ужук сегирип ап,

Бодаан шүлүүм сенден бижип алыр-дыр мен.

Тыным болган тыва дылым, кызыгааржок

Октаргай дег делгем-дир сен, байлак-тыр сен.

Оглуң менден эртинеңни харамнанма,

Тыртым болба, дээжизин хайырлап чор.

Сен чок черге - сеткил-чүрээм куруг - хоозун,

Сен чок черге - хову кезээн каңмыыл-дыр мен.

Чаагай чолум, алдар адым сенде тудуш,

Чалгын-чакпам болуп чор сен, тыва дылым!

#деньтувинскогоязыка
#РЦ_ВМРД
#Тыва_дыл_хуну